چگونه میتوان از موانع پیشروی یک کسبوکار عبور کرد؟

 

چگونه می­توان از موانع پیش­روی یک کسب­وکار عبور کرد؟ راه حلی برای کارآفرینان جوان

 

 

یحیی خونساری

استادیار گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب

09121468727

yahya_khansari@yahoo.com

                                                                                                   

 

 

 

 

چکیده

موفقیت هر کسب­وکاری تابع عوامل متعددی است که پاره­ای از این عوامل در کنترل و پاره­ای دیگر از این عوامل خارج از اختیار و کنترل مدیران است. متاسفانه در ایران موانع بر سر راه یک کارآفرین عمدتا آنقدر زیاد می­باشد که منجر به از دست رفتن فرصت­های فراوانی از سمت کارآفرینان (مخصوصا جوان) می­شود، از قوانین دست و پاگیر و بوروکراسی­های بی­مورد اداری گرفته تا موانع جدی­تری مانند ظرفیت، تامین مالی و دسترسی به بازار. این مقاله به بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت رستوران باغ بهشت تهران می­پردازد و تلاش می­کند به این پرسش ها پاسخ دهد: سرمایه انسانی چه تأثیری بر موفقیت کسب و کارهای کوچک دارد؟ آیا تعامل با مشتری ریسک ورود به بازار را کاهش می دهد؟ آیا تجزیه و تحلیل  صنعت فرصتهایی را برای خلق بازار جدید بوجود می آورد؟ آیا ویژگیهای شخصیتی کارآفرین می تواند موانع کسب و کار را مرتفع نماید؟ این پژوهش از نوع پژوهش اقدام پژوهی[1] است که تجربیات عملی در راه اندازی رستوران باغ بهشت را که در تابستان سال 1391 تأسیس و امروز با اشتغال 50 نفر مشغول به فعالیت است مورد بررسی قرار می­دهد. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که متغیر سرمایه انسانی و مؤلفه تجربه در رستوران­های دیگر بالاترین تأثیر را درموفقیت این کسب­وکار داشته است که منجر به تولید ایده­های خلاق شده است؛ علاوه بر این، دانش بازاریابی در مقوله سرمایه انسانی تأثیر زیادی بر رشد و توسعه رستوران داشته است و در متغیر ویژگیهای شخصی اعتماد به موفقیت و روابط عمومی و ریسک حساب شده برای شروع کار و ادامه فعالیت نقش حیاتی را ایفا می­کنند.

کلیدواژه­ها: کسب و کارهای کوچک، کارآفرینی، ریسک حساب شده، سرمایه انسانی، ویژگیهای شخصیتی، خلاقیت

 

 

مقدمه

شرایط اقتصادی، صنعتی، اجتماعی و فرهنگی امروز کشور به گونه ای است که حل مشکلات و تنگناها، الگوها و راه حلهای جدید و متفاوتی را طلب می کند. ترکیب جمعیتی جوان کشور، ضرورت ایجاد فرصتهای شغلی و نیز نوسان بهای نفت سه عامل عمده ای هستند که موجب می شوند سیاستگذاران و تصمیم سازان کلان کشور به منبع درآمد سهل الوصول دیگری به جز نفت بیندیشند و بی شک آن منبع جز ابتکار، خلاقیت و نوآوری چیز دیگری نیست. در عصر حاضر با توجه به رشد چشمگیر و گسترده سازمان ها و پیچیدگی چشمگیر آنها، کارآفرینی به عنوان کلید رشد و توسعه اقتصادی از طریق نوآوری و تغییر و بهبود فرایندها و ایجاد شرایط مناسب برای راه اندازی واحدهای جدید توسط کارآفرینان بالقوه، مورد نیاز است (افجه و سجادی نایینی:1389). کارآفرینی و کسب و کارهای کوچک و متوسط در دنیا، ستون توسعه اقتصادی محسوب می شوند و نقش مهمی در اشتغال، درآمد، تغییرات اجتماعی و به خصوص تحولات اقتصادی ایفا می کنند (Krasniqi & Rexhepi, 2011).

در سال های اخیر اهمیت و نقش صنایع کوچک و متوسط در کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه رو به افزایش بوده است. در دو دهه گذشته با ظهور فناوری های جدید در تولید و ارتباطات، تحولاتی در قابلیتهای واحدهای صنعتی، روش های تولید و توزیع و ساختار تشکیلاتی بنگاه ها پدید آمده که عموماً بر اهمیت واحدهای کوچک و متوسط افزوده است. نمی توان حضور برخی بنگاه های کوچک و متوسط را در زنجیره تأمین بنگاه های بزرگ نادیده گرفت. با توجه به اهمیت این بنگاه ها در کشور و وجود موانع مالی که در نهایت منجر به تضعیف عملکرد آنها شده است، پرداختن به ضرورتها و موانع احتمالی سد راه تشکیل بنگاه های کوچک و متوسط در ایران و سایر کشورهای جهان ضروری به نظر می رسد (بیدختی و زرگر:1390؛ افجه و سجادی نایینی، 1389). لذا در پژوهش حاضر با مروری بر مبانی نظری و پاره ای از پژوهش های انجام شده حول موضوع کارآفرینی در کسب و کارهای کوچک به شناسایی موانع احتمالی تشکیل کسب و کارهای کوچک پرداخته می شود و در پایان راهکارهایی به منظور گسترش هرچه بیشتر کارآفرینی و کسب و کارهای کوچک ارائه می شود.

 

اهمیت کارآفرینی

در حال حاضر موضوع کارآفرینی در جامعه بخصوص در بین دانشجویان رشته مدیریت و اقتصاد اهمیت زیادی دارد. همیشه وضع بدین منوال نبود. اگرچه پیش از 1960 بیشتر اقتصاددانان به اهمیت آن پی برده بودند، ولی در دهه 1960 اهمیت چندان زیادی به آن نمی دادند. برای این که مطلب را آغاز کنیم باید بگوییم که چون اقتصاددانان بیشتر به بنگاههای بزرگ اقتصادی توجه می کردند از این واقعیت غافل مانده بودند که بیشتر مشاغل تازه به وسیله سازمانها و واحدهای کوچک تجاری به وجود می آید. گذشته از این، چنین به نظر میرسید که وظیفه کارآفرین(سازماندهی منابع جدید مولد برای گسترش و افزایش عرضه) برای مکتب اقتصادی حاکم اهمیت زیادی نداشت (جیمز، آر، دانیل آر، 1995)

کارآفرینان، نقشی کلیدی در خلق و توسعه تکنولوژی و همچنین در زدن جرقه رشد اقتصادی و خلق شغل ایفا می کنند. روحیه کارآفرینی سیلیکن ولی به خلق هزاران شغل جدید در این منطقه از کشور و در دیگر مناطق آمریکا کمک نمود. پردی(1994) گزارش کرده است که “از سال 1978 تا 1992، هشتاد و دو درصد شغل های جدید در کانادا توسط شرکت های کارآفرین کوچک (شرکت های با حداکثر بیست نفر پرسنل) ایجاد شده است. در مقابل، شرکت های بزرگ (با 500 و بیش از 500 نفر پرسنل)، اصلاً رشدی نداشته اند (اعرابی، محمد، اعرابی، محمد مهدی، 1394، ص74). اکنون در عرصه جهانی، افراد خلاق، نوآور و مبتکر به عنوان کارآفرینان منشأ تحولات بزرگی در زمینه صنعتی، تولید و خدماتی شده اند و از آنان نیز به عنوان قهرمانان ملی یاد می شود. از سال 1978 تا 1992 هشتاد و دو درصد شغلهای جدید در کانادا توسط شرکتهای کارآفرین کوچک ایجاد شده است و در مقابل شرکتهای بزرگ اصلاً رشدی نداشته اند(استونر، ج، فری من، گیلبرت، 1995 ص 261).

 

 

 

 

 

 

کسب و کارهای کوچک

کسب و کارهای کوچک که توسط کارآفرین بنیان گذاری می شود، مهم ترین کارآفرینی مورد بحث در ادبیات مرسوم کاافرینی است. شرکت های کوچک نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می کنند و یکی از عوامل مهم اشتغال زایی به شمار می روند. از این رو امروزه توجه به این شرکت ها افزایش یافته است. در کشورهای در حال توسعه، شرکت های کوچک در جهت اشتغال زایی، تولید، توزیع درآمد نقش قابل توجهی ایفا می کنند. (Ongori & Migiro, 2010). در ایران نیز بیشتر از 98 درصد از اقتصاد تحت تسلط شرکت های کوچک و متوسط است(Sameni & Khoshalhan, 2009).

تعاریف مختلفی برای شرکت های کوچک وجود دارد. برخی از این تعاریف بر اساس محاسبات کمی نظیر سطوح پرسنل و جابجایی دارایی هاست و برخی دیگر از روش کیفی استفاده می کنند. برخی از محققان به این موضوع اشاره می کنند که توضیح یا تعریف باید شامل یک بخش کمی باشد که سطوح پرسنل و جابجایی داراییها را همراه با محاسبات مالی و غیر مالی مدنظر قرار دهد و همچنین دارای یک بخش کیفی باشد که چگونگی سازماندهی و اجرای تجارت را بیان نماید. ایالات متحده تعریف خود را بر اساس موقعیت سازمان در کل بازار بنا نهاده است و شرکت کوچک به شرکتی گفته می شود که دارای مالکیت مستقل بوده و در حوزه عملیاتی خود غالب و برتر نیست. در کانادا و انگلستان از روش کمی تر استفاده می شود: شرکت های کوچک و متوسط دارای کمتر از 50 کارمند بوده و تابع هیچ شرکت دیگری نیستند. برخی از تعاریف شرکت های کوچک و متوسط در جدول زیر ارائه شده است (Fathian, Akhavan, Hoorali. 2008).

جدول 1: تعریف شرکت­ها

نوع شرکت	تعداد کارکنان	گردش معاملات	ترازنامه
متوسط	کمتر از 250	کمتر از50 میلیون یورو	کمتر از43میلیون یورو
کوچک	کمتر از50	کمتر از10میلیون یورو	کمتر از10میلیون یورو
خرد	کمتر از10	کمتر از2 میلیون یورو	کمتر از2میلیون یورو

 

کارآفرینی

کارشناسان، کارآفرینی را فراگرد شکار فرصتها به وسیله افراد (به طور انفرادی یا در سازمانها)، بدون در نظر گرفتن منابع موجود در اختیار آنها می دانند(تفت، 1993، ص8، و نولتی، 1995، ص255). در واقع کارآفرینان به هنگام تصور فرصتهای جدید، محدودیتهای منابع جاری را نادیده می گیرند. کارآفرینان سازمانهای بزرگ را کارافرینان سازمانی می نامند. کارآفرین سازمانی کسی است که در داخل یک سازمان، محصولات، فعالیتها و فناوریهای جدید را کشف می کند و به بهره برداری می رساند(پینکات، 1985، ص17). معمولاً در زمینه کارآفرینی از دو نگرش عمده استفاده می شود که عبارتند از: 1) نگرش “محتوایی” یا “صفات مشخصه” ، 2) نگرش “فراگردی” یا “رفتاری”.

• نگرش محتوایی (صفات مشخصه)

هدف از به کارگیری نگرش رهیافت محتوایی، متمایز ساختن کارآفرینان از غیر کارآفرینان، و تعیین قلمرو مطالعه ویژگیهای شخصیتی و روان شناختی کارآفرینان است. بر اساس این رهیافت، مهم ترین ویژگیهای ز به توفیق طلبی” ، “تمایل به قبول مخاطره” ، “برخورداری از مرکز کنترل درونی” ، “داشتن روحیه خلاق” و “تحمل ابهام”.

• نگرش فراگردی(رفتاری)

هدف از به کارگیری نگرش فراگردی، متمرکز شدن بر شناسایی کارکردها و فعالیتهای کارآفرینان، و تبیین ماهیت کارآفرینی است. در قلمرو مطالعه این نگرش، بررسی همه عوامل اثرگذار در تأسیس یک شرکت جدید، مانند محیط، فرد، فراگرد و سازمان، مدنظر قرار می گیرد.

برای مثال مواردی نظیر میزان دسترسی به سرمایه، حضور کارآفرینان مجرب، وجود نیروی کار ماهر(از نظر فنی)، میزان دسترسی به عرضه کنندگان، مشتریان یا بازارهای جدید بررسی می شوند. همچنین  افراد از نظر شخصیتی، از حیث دارا بودن ویژگیهای کارآفرینی ارزیابی می شوند، فرصتهای جدید شناسایی می شوند و منابع جمع آوری می گردند و امکان سرمایه گذاری مشترک، استفاده از منابع هدر رفته، و اخذ پروانه کار با توجه به قوانین و مقررات حمایتی بررسی می گردد.(رضائیان، علی، 1393، ص31).

ریسک حساب شده

هر نوع فعاليتي در فرآيند اجراء با احتمال وقوع حادثه با مخاطراتي رو به روست که حاصل آن، مي تواند از تحقق صد در صد خواسته مورد انتظار جلوگيري کند. بنابراين، احتمالي که موجب مي گردد تا بازده مورد نظر حاصل نشود را «ريسک» مي ناميم. اين امر، اشاره به وضعيتي ناخوشايند دارد که ممکن است فرد يا سازمان، در معرض آن قرار گرفته و موجب زيان گردد. اين وضعيت جديد مي تواند يک حادثه ي زبانبار يا يک عمل بازدارنده و يا در بردارنده ي خطر، بي نظمي يا بي ثباتي در مسير فعاليت ها باشد.

هر سازمان با توجه به ماهیت کار خود، ریسک های گوناگون را تجربه می کند ودر شرایط متحول امروز، اساساً موفقیت هر بنگاه به تسلط آن بر ریسک ها و نوع مدیریتی است که بر انواع ریسک ها اعمال می شود، بستگی دارد.در مجموع ریسک پذیری همان سنجش یا ارزیابی ریسک و به دنبال آن طراحی استراتژی هایی  برای اداره ریسک است.

به طور کلي، هر نوع ريسکي، مورد نظر کار آفرينان نيست، بلکه ريسک هاي معقول و حساب شده مدنظر است، يعني کارآفرينان نه تنها ايده ها را به عنوان موقعيت کاري دنبال مي کنند، بلکه خطرات موجود در اين ايده ها را هم محاسبه مي نمايند. خطرات، در قالب شانس يا عدم اطمينان هستند، وقتي کاري پرخطر محسوب مي شود، بدين معني ست که بازدهي آن نامطمئن است. به عبارتي ديگر، شانس شکست در آن کار به اندازه ي شانس موفقيت وجود دارد. وقتي کار آفرين، خطرات يک کار را محاسبه مي کند، شانس موفقيت يا شکست را نيز در نظر مي گيرد که کار را ادامه داده يا از آن صرف نظر کند و وقتي بي توجه به امکان شکست، تصميم به ادامه مي گيرد، با خطر مواجه شده است.

کارآفرينان به طور کلي ۴ نوع ريسک را مي پذيرند:

1. ريسک مالي

بيشتر کارآفرينان، سرمايه خود را از محل پس اندازها و اموال شخصي تامين مي کنند و در صورت شکست، آن را از دست مي دهند. کارآفرينان، خطر چنين ورشکستگي را مي پذيرند و بسياري از مردم از آن جا که نمي خواهند و نمي توانند پس انداز، خانه، اموال و حقوق خود را به خطر بيندازند، در تاسيس کسب و کار و پذيرش مخاطرات آن نيز موفق نيستند.

2. ريسک شغلي

اين پرسش هميشه مطرح است که اگر کارآفرين در فعاليت اقتصادي خويش شکست بخورد، آيا مي تواند شغلي براي خود پيدا کند يا به شغل پيشين باز گردد؟ چنين پديده اي، بزرگ ترين نگراني مديراني است که مي خواهند يک شغل سازماني مطمئن با حقوق بالا و مزاياي عالي داشته باشند. به طور کلي، هر نوع ريسکي، مورد نظر کار آفرينان نيست، بلکه ريسک هاي معقول و حساب شده مدنظر است، يعني کارآفرينان نه تنها ايده ها را به عنوان موقعيت کاري دنبال مي کنند، بلکه خطرات موجود در اين ايده ها را هم محاسبه مي نمايند

3. ريسک خانوادگي و اجتماعي

آغاز کسب و کار کارآفرينانه، زمان و انرژي زيادي مي طلبد در نتيجه اين تعهدات، کارآفرين ممکن است به واسطه ي تلاش عاشقانه ي خود ممکن است صدمات خانوادگي و یا اجتماعي را مانند کمبودها و مشکلات ناشي از عدم حضور خود و تأثيرات آن روي نزديکان و عزيزانش را متحمل شود.

4. ریسک روانی

شايد بزرگ ترين ريسکي که يک کارآفرين متحمل مي شود، ريسک سلامت روان باشد. ريسک پول، خانه، همسر، فرزند و دوستان را به نوعي مي توان تعديل نمود اما تنش هاي روحي، استرس، اضطراب و ساير عوامل رواني که در نتيجه ي شروع و تداوم فعاليت کار آفرينانه بر کار آفرين عارض مي شود، داراي تأثيرات جبران ناپذيري ست.
بنابراين «کارآفريني» مستلزم ريسک بوده و منابع سازمان يا فرد کارآفرين، مدام در خطر باختن قرار دارد و اين زمان- زماني که مقدمه پيروزي هاي بعدي قرار گيرد- جزئي از کارآفريني به حساب مي آيد. سودآوري، به عنوان يکي از نشانه هاي موفقيت افراد و سازمان هاي کارآفرين، از بازده بالا به دست مي آيد. در يک دنياي رقابتي، بازده بالا، مستلزم ريسک بالاست و ريسک پذيري کارآفرين، خطرات شکست هاي احتمالي است که به شخص قدرت مي دهد تا به فعاليت هاي ريسکي يا بازده بالا بپردازد.

 

سرمایه انسانی

برای ایجاد کسب و کارهای جدید، به مهارت ها و دانش منحصر به فردی نیاز است و سرمایه ی انسانی مهم ترین نقش را ایفا می کند. بر مبنای معیارهای رایج، تحصیل، آموزش و تجربه ی کاری مهم هستند اما آیا این موارد مهم ترین نوع دانش و مهارت هایی هستند که کارآفرین باید بدان ها بپردازد؟ به علاوه، آیا سازمان ها خواهان مجموعه ای متفاوت از مهارتها برای توسعه ی کسب و کارهای کارآفرینانه ی خود هستند؟

ایگون و اوئن (1998) دو نوع سرمایه ی انسانی را تحت عنوان: سرمایه ی انسانی حرفه ای و سرمایه ی انسانی کارآفرینی مشخص و نقش آن ها را در توسعه اقتصادی بیان کردند. سرمایه انسانی حرفه ای به یادگیری مبتنی بر تحصیلات مرسوم یا تجربیات مدیریتی اطلاق می شود، در حالی که سرمایه انسانی کارآفرینی مشخصاً به تجربه کارآفرینی اطلاق می شود. مدل آنها حکایت از آن دارد که هر دو نوع سرمایه انسانی برای توسعه اقتصادی الزامی هستند(کاف، 2006، ص45).

سرمایه انسانی کارآفرینی با مفهوم گسترده تری از سرمایه انسانی ارتباط دارد. مشخصاً، سرمایه انسانی کارآفرینی،  آورند. با توجه به این که یک موضوع محوری برای ادبیات تحقیق سرمایه انسانی، بازده سرمایه گذاری است، این پرسش کلیدی برای سرمایه انسانی کارآفرینی مطرح می شود که ارزش این دارایی چه میزان است؟ به عبارت دیگر، تا چه میزان افزایش سرمایه انسانی کارآفرینی باعث موفقیت کسب و کارهای جدید در دو حوزه سازمانی و کارآفرینی می شود؟

یک پرسش مهم آن است که چگونه می توان این مفهوم را از دیگر مفاهیم (به ویژه سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی) تمیز داد؟ از آنجا که بر اساس تعریف، سرمایه انسانی برای ارتقای توانمندی های مولد افراد و بنگاه ها ارزشمند است، تعجب آور نیست که دریابم این امر با موفقیت کسب و کارهای جدید ارتباط دارد(ژیمنو، 1997). در این راستا، لازم است تا ببینیم چگونه سرمایه انسانی مورد نیاز در حوزه ی کارآفرینی با سایر حوزه ها فرق دارد. سه نکته مهم در شناسایی سرمایه انسانی کارآفرینی به عنوان یک مفهوم مجزا مورد توجه است: 1)برای موفقیت کسب و کارهای جدید، به چه دانش و مهارتهایی نیاز است؟ 2)چگونه افراد می توانند درباره سرمایه انسانی کارآفرینی سرمایه گذاری کنند؟ 3) چگونه سرمایه انسانی کارآفرینی با سرمایه اجتماعی متفاوت است(کاف، 2006، ص82).

تیم ژیمنو(1997) موضوع را به صورت تجربی آزمودند و برای این کار از پیمایش بیش از 1500 کارآفرین استفاده کردند. آنها دریافتند که سرمایه انسانی بر عملکرد اقتصادی یک بنگاه تأثیرگذار است. مهم ترین معیارهای سرمایه انسانی عبارتند از: تحصیلات، تجربه مدیریتی، تجربه نظارتی، در یک کسب و کار مشابه و تجربه در مشاغل قبلی، که همگی شکل های عمومی سرمایه انسانی حرفه ای هستند. این امر بدان معنا است که آنها برای افزایش بهره وری در اکثر محیط های کسب و کار شناخته شده هستند و خاص یک محیط کارآفرینانه نیستند. این امر منطبق با یافته لرنر و هابر(2001) در این باره است که مهرت های مدیریتی رابطه ای بسیار قوی با عملکرد یک کسب و کار جدید دارند(کاف، 2006، ص 3و82).

 

ويژگي‌هاي شخصيتي كارآفرينان

“كارآفرين” در پيشرفت اقتصادي هر سازمان و جامعه‌اي نقش كليدي دارد. او موقعيت‌های نو و جديد رابه اقتصاد معرفي مي‌كند. او فقط مالك سرمايه‌هاي سازمان نيست، بلكه با به دست گرفتن رهبری كسب و كار با استعدادها و قوای ذهنی خود، از فرصت‌ها به سرعت بهره‌برداری می‌كند. هر كارآفرين ويژگی‌های شخصي منحصر به فردي مي‌تواند داشته باشد، اما در مجموع نكات قابل توجهی در شخصيت همه كارآفرينان وجود دارد كه مي‌توان آنها را در طبقه‌بندی های مشخص نشان داد.

• ميل به موفقيت: از مهمترين مشخصات يك فرد كارآفرين است. كارآفرينان ميل و علاقه شديد دروني براي دستيابي به اهداف والاتر دارند. بسياري از مردم در آرزوي موفق شدن هستند، اما هيچ رفتاري در رسيدن به اين آرزوهايشان انجام نمي‌دهند، در حالي كه كارآفرينان با داشتن ميل دستاوردگرايي بالا، پيوسته و مداوم براي رسيدن به آرزوهايشان تلاش مي‌كنند.
• داشتن روحيه استقلال: نيز از ويژگي‌هاي آنهاست. بسياري از كارآفرينان از كار براي ديگران (كارمندي) بيزارند و از اين رو براي خودشان كار مي‌كنند. آنها رئيس خودشان هستند و نتايج تصميماتشان را نيز مي‌پذيرند.
• ريسك‌پذيری: كارآفرينان افرادي هستند كه در شرايط عدم قطعيت تصميم گيري مي‌كنند و به همين دليل حتما بايد ريسك پذير باشند. آنها ريسك‌هاي منطقي، مناسب و در عين حال چالشي را با شانس منصفانه و قابل قبول بر مي‌گزينند.
• پشتكار: هر كارآفرين شايستگي شغلي كه بر عهده مي‌گيرد را از قبل احراز كرده است. آنها شخصا مشكلاتي كه در طول راه اندازي پروژه پديدار مي شود را حل مي كنند و صادقانه براي اجراي موفقيت آميز كل پروژه كار و تلاش مي‌كنند.
• خودادراكي مثبت: كارآفرينان در فعاليت‌هايشان همواره مثبت‌نگر هستند. به عنوان يك فرد موفق هر كارآفريني آرزو و تمايلاتش را در راستاي اهداف ارزنده‌اش جهت مي‌بخشد و در هر آنچه كه انجام مي‌دهد، قوانين فوق العاده و شگفت‌انگيزي تنظيم مي‌كند. او از مثبت انگاري‌اش به عنوان پشتوانه تصوراتش بهره‌برداري مي‌كند و هرگز هيچ نگرش منفی از خود نشان نمي‌دهد
• قابليت جستجو و توسعه فرصت‌ها: كارآفرين‌ها هميشه گوش به زنگ فرصت‌ها هستند. آنها در ديدن و قاپيدن فرصت‌ها بسيار سريع و چابك عمل مي‌كنند و با ابعاد نو آورانه‌اي كه در ذهن خود مي‌سازند، مشكلات را به فرصت هاي با دوام و ماندگاري تبديل مي‌كنند و در نهايت با درك هر فرصت و پيش بيني دقيق نتايج، خردمندانه تصميم‌گيري مي‌كنند.
• اميد به موفقيت: كارآفرينان به جاي ترس از شكست، اهدافشان را با اميد به موفقيت دنبال مي‌كنند و به همين دليل با ارائه توانايي‌هايشان اهدافشان را با واقع‌نگري و بر مبناي حقايق و واقعيت‌ها تنظيم مي‌كنند.
• انعطاف‌پذيری بالا: بسياري از كارآفرينان موفق جنبه‌هاي مثبت و منفي يك تصميم را اندازه‌گيري كرده و متناسب با شرايط آنها را تغيير مي‌دهند. آنها “توانايی تجزيه و تحليل ذهنی” خوبی دارند. كارآفرينان تحت تاثير حب و بغضهای شخصی شان قرارنمی گيرند. آنها در نگرش‌هايشان واقع نگر و منطقي هستند و به همين دليل خود را از تعصبات و پيش داوري‌ها دور نگه مي دارند و در عمل به هنگام نياز از متخصصان و كارشناسان خبره استفاده مي‌كنند نه دوستان و خويشاوندان. كارآفرينان معمولا از نگاه‌هاي احساسي و هيجاني به مشكلات و مسائل كسب و كارشان اجتناب مي‌كنند.

 

خلاقیت

خلاقیت به قدرت ذهنی برای ساخت چیزی تازه اشاره می کند. این قدرت ذهنی در حقیقت بر وجود مهارت های تخیلی در ایجاد محصول جدید دلالت می کند تا تقلید چیزی که قبلاً وجود داشته است. به طور خلاصه می توان گفت، خلاقیت همواره بر توانایی ذهنی برای ساخت یا انجام چیزی که قبلاً دیده یا شناخته نشده است اشاره می کند که می تواند یک محصول فیزیکی، نوعی روش تولید، دستگاه، شکل هنری، نوعی راه حل و غیره باشد.

توانایی خلاقیت غالباً بر اساس چرایی و چگونگی چیزی که ساخته می شود قابل تشخیص است، از جمله: ابتکاری که کاملاً جدید است، ابتکاری که از ترکیب دو یا چند عامل نامربوط ایجاد شود و ابتکاری که کاملاً شکل جدیدی دارد و نوع کاملی از چیزی است که قبلاً موجود بوده. “میشل میچالکو” نویسنده و متخصص کارگاه فکری خلاق در سازمانها، توصیه می کند که اشخاص دارای مهارت های خلاق را به دو گروه تقسیم کنیم:

یک گروه متشکل از افرادی که استعداد هنری دارند مثل نقاشان، مجسمه سازان، موسیقی دانان، کارگردانان، هنرپیشه ها، شعرا، هنرمندان پانتومیم، کمدین ها و نویسنده ها و گروه دیگر افرادی که استفاده کارآفرینانه ای از ایده های خلاق می کنند مثل استفاده از کار، حرفه یا خدمات شخصی در زمینه معماری، حسابداری، تبلیغات، مراقبتهای بهداشتی، فناوری اطلاعات، مشاوره و غیره (ناندان، اچ، 2007، ص 20).

 

بازاریابی خلاق

در بازاریابی خلاق، به طور ضمنی بیان می شود که باید یک تغییر و دگرگونی در محصول خود ایجاد کرد. با توجه به اینکه بازاریابی عمودی با شناسایی و کشف ریز گروه های کوچک و کوچکتر که احتمالاً موجب رشد فروش محصولات می شود با بازاریاب کمک می کنند. بازاریابی خلاق به بازاریابان این امکان را می دهد که نسبت به بهره برداری از فرصتهای نوین برای آماده سازی امکان ورود محصولی جدید که گستره وسیع تری از مخاطبان را در بر می گیرد، اقدام کنند. به عبارت دیگر بجای اینکه در بازارهای بسیار بی رحمانه امروز، صرفاً به مشتری پیشنهاد کنند که از یک محصول، مجدداً خرید و استفاده کنند، به او محصولات جدیدی پیشنهاد می کنند و این جز با آشنایی با روش های شناسایی و کشف ایده های راه گشا میسر نخواهد بود.

تمرکز شدید کالاهای مصرفی بسته بندی شده، افزایش شدید تعداد مارک ها، کوتاه شدن دوره عمر محصول، کارآمدتر شدن روندهای تولید، تحول در بازازر به دلیل ظهور فناوری های دیجیتال، رشد و افزایش مارک های تجاری ثبت شده، تنوع در یک محصول خاصف اشباع تبلیغاتتجاری و پیچیدگی عرضه محصولات جدید و در نهایت کاهش توانایی و ظرفیت کسب موفقیت در ذهن مصرف کنندگان و مشکل پسند شدن مصرف کنندگان و… همه دلیلی بر اندیشیدن خلاقانه و ایجاد بازاریابی خلاق توسط تولید کنندگان کالا و خدمات می باشد (کاتلر، ف، 2002، ص 40).

 

روش تحقیق

تحقیق پیش رو از نظر روش تحقیق از نوع اقدام پژوهی است. از انجایی که در این تحقیق محقق به بررسی روند توسعه ای کسب و کار رستوران باغ بهشت می پردازد، روش تحقیق روش اقدام پژوهی می باشد. اقدام پژوهی به هر فعالیتی گفته می شود که منجر به تبدیل وضع موجود به وضع مطلوبتر شود. اقدام، محور اصلی در این نوع تحقیق است. به این معنا که شخص یا اشخاص، اقدام خود را در حین کار و فعالیت خود مورد پژوهش قرار می دهد. هدف از این کار بهسازی امور و اثربخش کردن آنها است. در این روش پژوهشگر راه حلهای مناسب را برای مشکلات جستجو میکند.

 

مورد مطالعه

مورد مطالعه تحقیق رستوران باغ بهشت است که در نیمه دوم سال 1391تاسیس گردید. موسس این مجموعه، آقای دکتر یحیی خونساری است که در زمان تاسیس، دانشجوی دکتری در رشته مدیریت بازاریابی در دانشگاه آزاد، واحد علوم تحقیقات بود. ایشان دارای 15 سال سابقه کار در صنعت مواد غذایی و تغذیه بوده اند و اولین رستوران رسمی خود را با نام رستوران پارسیان در سال 1385 راه اندازی نمودند. در سال اول فروش روزانه هیچوقت نتوانست هزینه ها را پوشش دهد. ایشان باید منتظر می ماند تا رستورانهای مطرح پر از مشتری شوند تا اضافه های آنها شاید از این رستوران خرید کنند. وی اطلاعات کاملی از نیازهای مشتریان نداشت، و این رستوران تنها یک کپی ساده از روی رستورانهای متوسط بود. در حین فعالیت اقدام به شناسایی رستورانهای موفق کرد، مزیت رقابتی آنها را شناسایی نموده و شروع به جمع آوری اطلاعات از مشتریان نمود. بعضی از آنها از طعم غذا و بعضی از رنگ آن و بعضی از فضای رستوران انتقاد میکردند و بعضی ها نیز ایده های جالبی داشتند ولی بازهم کماکان فروش به اندازه ای نبود که ایشان را از دغدغه های بدهی خلاص کند.

مشتریان رستوران پارسیان از تیپ های گوناگون اجتماعی بودند. یکی برای تولد فرزندش می آمد، یکی با دوستش، یکی مهمان خارجی داشت، بعضی ها جلسات کاری داشتند و … و این تیپ مشتری ها کمتر خرید خود را تکرار می کردند و وفادار میشدند. شاید یک بار آنجا را برای سرو غذا انتخاب می کردند ولی دیگر بر نمی گشتند.

با مشاهده توضیحاتی که بصورت مختصر ارائه شد و با توجه به اینکه ایشان دانش آموخته رشته بازاریابی بود، فرم نظر خواهی تهیه کرد و از مشتریان درخواست نمود که به آنها جواب بدهند. یکی از سؤالات این بود که “اگر شما بجای ما بودید چه خدمات جدیدی ارائه می کردید؟” و یکی دیگر از سؤالات این بود که “اگر شما می خواستید یک رستوران جدید راه اندازی کنید به چه نکاتی توجه می کردید؟”

سرمایه واقعی ایشان همان تجربیاتی بود که با تمام سعی و تلاش در رستوران پارسیان هیچوقت نتوانست بعضی از  پرداختی ها را بدون دغدغه و به موقع به سرانجام برساند. چون  شناخت کافی از منطقه، مشتریان، رقبا، قوانین و مقررات، تهیه کنندگان مواد اولیه، روابط با پرسنل در این صنعت و … را نداشت.

بدون تجربه و بدون مهارت وارد شدن در کسب و کار مانند این است که یک فرد نابینا وارد یک بزرگراه شود و انتظار داشته باشد تا سالم به مقصد برسد. درس هایی که ایشان از اشتباهات گذشته مثل تجربه رستوران پارسیان و پروژه های ساختمانی آموخت، چراغ راهنمایی بود برای آنکه مسیر بازار را شناسایی نماید. ایشان با استفاده از این تجربیات گرانبها، در اقدامی مشابه، اقدام به تاسیس رستوران جدید با نام “باغ بهشت” نمود. این رستوران در سال 1391 تاسیس شد. بررسی های جامع برای شروع رستوران باغ بهشت ریسک را به حداقل رسانده بود هرچند ریسکهای مرتبط با عوامل محیط خارجی همچنان به قوت خویش باقی ماند.

ساخت آلاچیقها، منوی غذا و خدمات همه بر گرفته از فرم نظرخواهی بود که قبلاً جمع آوری شده بود. بعنوان مثال مشتریان پیشنهاد یک مکان اختصاصی برای جشن تولدها، مکانی برای همایشها و آلاچیقی برای مهمانیهای بزرگ بودند و پیشنهادهایی که قابل اجرا بود به اجرا درآمد و امروز بعنوان یک مزیت رقابتی رستوران از آنها یاد می شود. برای ریسک مالی پروژه در طی سه مرحله و سه سال انجام شد و فاز دوم و سوم از درامد خود رستوران تأمین شد.

و اما ریسک روانی و جسمی، کار تمام وقت و تمرکز بر روی رشد مالی و دغدغه های فراوان یک کار تازه تأسیس باعث شده بود که سلامت جسم و روان به فراموشی سپرده شود. بی برنامه غذا خوردن، بی برنامه خوابیدن و … ریسک هایی است که با هیچ درامدی جبران نمی شود.

تجزیه و تحلیل، نتیجه گیری و پیشنهادات کاربردی

امروزه با تغییر و تحولات سریع رفتار مصرف کننده، نیازها و خواسته ها و همچنین تنوع و نوآوری سریع در محصولات و خدمات دیگر صرفا ویژگیهای شخصیتی مانند: سخت کوشی، جاه طلبی، مثبت اندیشی، روابط عمومی و… تعیین کننده برنده مبارزه بازار نخواهد بود. اینها یکی از شروط لازم برای کارآفرینی است ولی کافی نیست. سرمایه ی انسانی یکی از شروط اصلی کارآفرینان می باشد. در پژوهش انجام شده، محقق به دنبال پاسخگویی به چهار پرسش بوده است. در پاسخ به پرسش اول، یعنی سرمایه انسانی چه تأثیری بر موفقیت کسب و کارهای کوچک دارد؟، باید اذعان داشت همانگونه که در بخش فوق بیان شد، تجربه بیش از 15 ساله که همراه با فراز و نشیبهای فراوان بود، از عوامل کلیدی موفقیت در این فرایند به حساب می آید. لذا کلیه کسب و کارهای کوچک نیازمند این تجربه گرانبها می باشند. به کارآفرینان جوان توصیه می شود تا پیش از اقدام به راه اندازی هر کسب و کاری، در مرحله اول به کسب تجربه در صنعت مربوطه و یا صنایع مشابه بپردازند. در خصوص پرسش دوم، یعنی آیا تعامل با مشتری ریسک ورود به بازار را کاهش می دهد؟ نیز پاسخ صد در صد بلی است. در اولین تجربه، استفاده از فرمهای نظر سنجی در مشتریان و انجام صحبتهای غیر رسمی با مشتریانی که به رستوران مراجعه مینمودند، اطلاعات گرانبهایی را به صاحب رستوران می داد که بسیار ارزان و در عین حال بسیار کارآمد بود زیرا به واسطه همین اطلاعات به ظاهر نه چندان مهم، بینش گرانبهایی به دست صاحب رستوران داد که نقشه راه برای کلیه اقدامات بعدی ایشان به حساب میآمد. لذا به کارآفرینان جوان توصیه میشود تا به این نکته توجه فراوان داشته باشند: چرا مشتری باید از سازمان من و محصولات من خریداری نماید نه از رقبا. در واقع مدیران هوشمند هر روز کار خود را باید با این پرسش استراتژیک آغاز نمایند که چگونه باید شرایطی را فراهم نماییم که مشتریان ما را به رقبا ترجیح دهند.

در خصوص پرسش سوم تحقیق (آیا تجزیه و تحلیل  صنعت فرصتهایی را برای خلق بازار جدید بوجود می آورد؟) باید اذعان نمود که به جرات میتوان گفت که تجزیه و تحلیل صنعت، هیچ دست کمی از ایده های حاصل از مشتریان ندارد. رد واقع بازار را می توان به سکه ای تشبیه نمود که دارای دو روی تقریبا دارای اهمیت برابر است: روی اول آن مشتریان و روی دوم آن رقبا هستند. در واقع به کاآفرینان جوان پیشنهاد می شود تا پیش از شناخت درست صنعت، ولو داشتن اطلاعات مبسوط در خصوص مشتریان، اقدام به حضور در بازار ننمایند زیرا این می توان یک حضور کورکورانه تلقی شود. این حضور را می توان به یک حضور تورستی (که قیاسی است از حضور موقت) تشبیه نمود. چنین کسب و کاری به سرعت از گردونه رقابت خارج خواهد شد. در پاسخ به پرسش آخر، یعنی ” آیا ویژگیهای شخصیتی کارآفرین می تواند موانع کسب و کار را مرتفع نماید ؟” باید تاکید شود که داشتن کلیه ویژگیهای مطرح شده در ادبیات کارآفرینی بسیار ضروری و مهم است اما شرط کافی نیست. در واقع حکم پیروزی در هر اقدام کارآفرینانه مستلزم شناخت نیاز بازار، ارائه پاسخ سریع و هوشمندانه به این نیاز، رصد مداوم اقدامات رقبا، بررسی تحولات ایجاد شده در محیط اعم از تغییرات فرهنگی، قانونی، سیاسی، و البته اقتصادی در بازار است.

 

منابع

• کاتلر، ف. (2002). بازاریابی خلاق. کامبیز حیدرزاده (مترجم). تهران: کاکاوش
• ناندان، اچ. (2007). مبانی کارآفرینی. اعظم شجاع صفت، عاطفه واثقی(مترجمان). مشهد: جهان فردا
• رضائیان، علی(1393) مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سمت
• استونر، ج؛ آر ادوارد، ف؛ گیلبرت، د(1995). مدیریت. پارسائیان، علی؛ اعرابی، محمد (مترجمان). تهران: پژوهشهای فرهنگی
• اعرابی، محمد؛ اعرابی، محمد مهدی(1394). مبانی مدیریت و تکنولوژی. تهران: پژوهشهای فرهنگی
• افجه، سیدعلی اکبر؛ سجادی نایینی، سید علی (1389). بررسی و اولویت بندی انواع حمایتهای دولتی از بنگاههای کوچک و متوسط با تأکید بر دفاتر خدمات گردشگری شهر تهران. مطالعات جهانگردی (مطالعات گردشگری)، شماره 13: 85-111.
• امین بیدختی، علی اکبر (1388). نقش بنگاههای کوچک و متوسط صنعتی در خلق فرصت های کارآفرینی. کاووش های مدیریت بازرگانی، 1(2): 171-190.
• زعفریان، رضا؛ اسماعیل زاده، منا؛ شاهی، نساء (1387). ارائه ی الگوی پیاده سازی مدیریت دانش در کسب و کارهای کوچک و متوسط. توسعه کارآفرینی، 1(2): 102-75.
• Fathian, M.; Akhavan, P. & Hoorali, M. (2008). E-readiness assessment of non-profit ICT SMEs in a developing country: the case of Iran. Technovation, 28(1), 578-590.
• Ongori, H. & Migiro, S. O. (2010). Information and communication technologies adoption in SMEs: literature review. Journal of Chinese Entrepreneurship, 2(1), 93-104.
• Sameni, M. K. & Khoshalhan, F. (2009, Aug 2). E-business adoption in iranian small and medium enterprises: analyzing and prioritizing the extraorganizational factors. Paper presented at PICMET, USA.
• Coff, Russell (2006). Entrepreneurial resources capital. In Michael Hitt & Duane Ireland, Entrepreneurship, Victoria: Blackwell Publishing, pp. 85-87.
• Pinchot, Gifford (1985), Intrapreneuring: Or Why You Don’t Have to leave the corporation to Become an Entrepreneur, New York: Harper and Row.
• Tefft, Sheila (1993), From Tiananmen to Office Tower, The Christian Science Monitor, March.

[1] Case Study